Сазлыкны бакалар киптерсә... Миллиардлар чит илгә ничек кача?

Бастрыкин әфәнденең сүзләреннән аңлашылганча, каракларны тотып бете­рер­гә тикшерүче­ләр җитми. Акчаны ур­лауның схемасы да бик билгеле һәм күптәннән килә: башта бер көнлек фирма төзелә, миллионлаган һәм миллиардлаган доллар шул фирма хисабына күчүгә, фирма үзе дә юк, эзе дә. Бу турыда инде Россия матбугаты бик күп еллар буена шаулый. Рәсми даирәләр дә гаепнең очы ниндидер шул билгесез арадашчы әфәнделәргә барып тоташудан зарлана. Прокуратураның, Тикшерү комите­тының, полициянең, финанс шымчы­ла­рының, яшерен хезмәт­ләрнең, салым­чыларның тулы бер армиясе, тышкы разведка ул шома әфәнделәргә каршы берни эшли алмыйлар.

Моңа газета хәбәрчесе бик гаҗәпләнә. Менә мин, йөз долларлык купюраны алыштыру өчен, банкка барам. Россия законнары буенча, андый вак акчага таләп ителмәсә дә, кассир миннән пас­портымны сорап ала, озаклап, анкета тутыра, банкнотның чын икәнлеге бик яхшылап тикшерелә, шуннан соң анда бернинди дә кимчелек табылмаса, валюта алыштырыла. Хәзер валюта алыштыру өчен, хезмәт хакы турында бе­лешмә дә сорыйлар бугай әле хәтта. Әле ярый чит илгә чыккач, күпме акчаны кайларда тотуың турында хисап таләп итми­ләр. Без, гади гражданнар, хәләл акчабызны алыштыра алмый шулай интеккәндә, миллиардларны урлаучылар, ничектер җиңел генә, бюджет акчасын чит илгә күчерәләр дә куялар. Бу галәмәт өчен бернинди анкета, документ-фәлән таләп ителми микәнни соң?

Россия Интерпол әгъзасы булып тора, чит ил­ләрнең барысында да диярлек акча “юдыру”га каршы кырыс законнар кабул ителгән. Бездән миллиардлар урлап качучылар исә, тыныч кына, койма аръягындагы виллаларда яшәп ята. Димәк, аларның кайтуын бик үк теләми безнең тик­шерү­челәр. Урлашуларга һәм корруп­циягә каршы көрәш бездә бака­ларның сазлык киптерү белән шөгыль­ләнүләрен хәтер­ләтә. Бакага сазлык кип­терүне йөкләсәң, сазлыкта су артачак, бары шул гына... Россия күләмендә карак­лыкның һәм риш­вәтчелекнең космик тизлек белән үсүе нәкъ менә шул сәбәпле түгел микән?

Бер караганда, илдә коррупциягә каршы киеренке көрәш бара сыман. Икътисади үсеш министры Улюкаев, Ачык хөкү­мәтне җитәкләгән Михаил Абызов, Пре­зидентның Ерак Көнчыгыштагы элекке вәкаләтле вәкиле Виктор Ишаев фигуралары бик “вак балык”лардан түгел бит. Киров өлкәсе губернаторы Никита Белых, Сахалинны җитәкләгән Александр Хорошавин, экс-сенатор Рәүф Арашуковлар да ни җит­те генә кешеләр түгел. Коми Респуб­ликасының элекке башлыгы белән бергә аның бөтен командасын диярлек кулга алып бетерә яздылар әнә. ФСБ офицерларын да пачкалап алалар хәзер. Барысын да рәсми матбугатта зур шау-шу кубарып эләктерәләр, хәтта озак елларга таш капчыкка да ябып куялар.

Тик шулай да никтер күңел боларны коррупциягә каршы масштаблы көрәш дип кабул итми. Бердән, көрәш никадәр генә кызмасын, ришвәт­челек кимеми, аның күләме һәм темплары арту рәсми рәвештә дә таныла. Икенчедән, кулга алулар саны пиар-кампаниянең интенсивлыгы нәтиҗәсендә генә зур булып күренә. Җәзага тартылган “эре балык”лар саны кул бармаклары санына да тигез­ләшми. Мәртәбәле кулларга корыч белә­зек киертүләр исә элиталарның үзара мөнәсәбәт ачыклавы кебек кенә кабул ителә. Россия халкы бу хәлләрне нәкъ шулай тоемлый да икән. 

“Левада-үзәк”  үт­кәргән сораштыру шуны күрсәтә. Бары тик россиялеләрнең 24 проценты гына шау-шулы җинаять эшләрен коррупциягә каршы җитди көрәш билгесе дип кабул итә икән. Халык­ның 28 проценты, шул рә­вешле икътисадтагы җитди проблемалардан игътибарны читкә юнәлтәләр, дип кенә саный. 31 процент исә югары дәрә­җәдәге түрә­ләрнең батырылуын югары даирәләрнең үзара йогынты өлкәсен бүлешүләре дип карый.

Мондый ышанмаучылыкның җитди нигезе дә бар. Коррупциягә каршы көрәш­тәге гадәттән тыш уңышлар телевизорда гына күренә, ә менә түрәләрнең бернәрсә белән дә аңлатып бетереп булмый торган байлыклары – күз алдында. Кыскасы, си­ловикларның, тиргә батып, ришвәтчеләр һәм каракларны аулавын ил халкы ба­каларның сазлык киптерү белән шөгыль­ләнүләре дип кенә карый. Җитди теләк булганда, миллиардларны җиңел генә урлый торган каналларны ябу – бик мөмкин эш бит инде югыйсә. Зур вәкаләтле әфән­деләрнең караклык масштабын чигенә чыгып булмый торган океан итеп тәкъдим итүләре менә шул теләкнең җитеп бет­мәвеннән түгел микән?

(“Ватаным Татарстан”,   /№ 72, 18.05.2019/)

vatantat.ru