Табигыйны ялганнан ничек аерырга? Сөт ризыклары өч төркемгә бүленәчәк

Узган тәүлектә респуб­лика хуҗалыкларында 3375 тонна сөт җитеш­те­релгән. Бу күрсәткеч узган елның шул чоры белән чагыштырганда да 126 мең килог­рамм­га күбрәк, – ди Татарстан авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры урын­­ба­сары Нәҗип Хаҗи­пов.

Тирә-күрше өлкә һәм республикаларга күз салсак, терлекчеләребез иреш­кән уңышлар тагын да ачыг­рак чагыла. Мари Иле Рес­публикасы хуҗалык­ла­рын­да тәүлегенә – 272 тонна, Саратов өлкәсе – 295, Ульян өлкәсе – 306, Орен­бург өлкәсе – 359, Самара өлкәсе – 303, Ростов өлкәсе – 339, Чуашстан Республикасы хуҗалыклары көн саен 398 тонна сөт җитеш­терә. Югарыда саналган рес­публика һәм өлкәләр җи­тештергән сөтнең барысын бергә куш­саң да, Татарстан күрсәтке­чен­нән 1000 тоннага ким­рәк чыга.

Бу кадәр продукция җи­тештергән хуҗалыклар бал­да-майда йөзәргә тиеш тә бит. Әмма бездә ни өчен­дер киресе килеп чыга. Сыерларны никадәр күбрәк асрасаң, чыгымнар да шул­кадәр күбрәк. Хуҗалыклар­ның кереме моңарчы ничек гадел булмаган, хәзер дә шулай.

Гаҗәп, әмма факт: төрле энергия чыганаклары, ягу­лык-майлау материаллары, газга һәм башка кирәк-яракларга бәя һаман да арта барган заманда сөт хакы озак еллар бер чама кала бирә. Кайбер елларда кими дә төшә. Нәтиҗәдә Татарстан хуҗалыклары узган ел сөт җитештерүдән 4 миллиард сумга якын керемен югалтты. Өстәгеләрнең сөт җитештерү, эшкәртү һәм сатуда гадел мөгамәләләр урнаштыру буенча әледән-әле кабатланып торучы вәгъдәләре һаман да буш сүзләр булып кала.

Ни хәл итәсең, беткә ачу итеп, тунны утка ягып булмый. Хуҗалыклар бернинди кыенлыкларга карамый, мөгезле эре терлекнең баш санын саклап калырга тырыша.

Яңалык тулы көченә кер­гәч, бу юнәлештә дә тәр­тип салыныр дигән өмет уяна. Аерым алганда, 16 гыйнвардан башлап сөт һәм сөт продуктлары җитештерү­дәге хилафлыкларны бете­рү буенча кабул ителгән карарны тормышка ашыруга бирелгән күчеш чоры тә­мамлана.

Яңа канун нигезендә, эш­кәртүче сөт һәм сөт продуктларын өч төркемгә бү­леп чыгара башларга тиеш. Беренче категориягә сос­тавына 50 процентка якын чит кушылмалар өс­тәлгән продукция керә. Икенче ка­тегориягә кер­телгән про­дук­циянең составында катнашмалар 50 проценттан артык булырга тиеш. Ә инде өченче категориягә төрле ясалма катнашмалар, шул исәптән үсемлек майлары, башка өстәмәләр кушып җитештерелгән сөт про­дукцияләре керә. Аларның савытына нинди катнашмалар бе­лән ясалуы языла. Катего­риясенә карап, бәясе дә төрлечә булачак.

Әйтергә кирәк, сатып алучыларның күпчелеге кибет киштәсендәге продук­циянең составына әллә ни игътибар итеп тормый. Элек-электән килгән гадәт буенча, кибеттә сатыла икән – димәк, барысы да яхшы: ГОСТка, ягъни дәүләт стандартына туры килерлек итеп җитештерелгән.

Кызганыч, һәрвакытта да алай түгел икән шул. Белгечләр әйтүенчә, кибет киштәләренә менеп кунак­лаган азык-төлекнең бер өлеше кеше сәламәтлегенә зыян салырга да мөмкин. Шул исәптән, сөт һәм сөт продуктларының бәясе бер чама булса да, ясалма катнашмалар, үсемлек май­лары, тәмләткечләр һәм күп төрле өстәмәләр кушып җитештерелә торганы артканнан-арта. Төп максаты – табыш алу булган сәүдә сис­темасына кеше сәламәт­леге түгел, ә беренче нәү­бәттә табыш кына кирәк. Мон­дый хәл аеруча хуҗа­лары әллә кайчан чит ил­ләргә китеп оялаган супер һәм гипермаркетларга хас. Ирек бирсәң, тулысынча соя, пальма мае кебек сөт­тән бик ерак торган сыекчаларны да каймак бәясеннән сатарлар иде.

Шунысы да бар: мәгълүм сәбәпләр аркасында, супер һәм гипермаркетлар кануннарны үтәргә ашкынып тормый. Мәскәүнең “Сәламәт­лек үзәге” белгечләре уз­дыр­ган тикшерүләр нәти­җәсе дә шуны раслый.

Медицина фәннәре докторы Олег Медведев раславынча, тикшерелгән пред­приятиеләрнең 95 проценты элеккечә эшләвен дәвам иттерә. Шул ук вакытта табигый сөт куллану тиешле нормативлардан күпкә калыша. Яңа канун нигезендә сөт ризыкларын өч кате­гориягә бүлеп сата башлау хәлне уңай якка үзгәртер дигән өмет бар.

Фото: https://pixabay.com | tookapic

http://www.vatantat.ru/