РИШВӘТ АЛУ ҺӘМ БИРҮ ӨЧЕН ҖИНАЯТЬ ҖАВАПЛЫЛЫГЫ

Ришвәт алу һәм бирү өчен җинаять җаваплылыгы һәм юридик зат исеменнән законсыз бүләкләү өчен административ җаваплылык чаралары турында

Ришвәт термины барыннан элек дәүләт хезмәткәрен (муниципаль хезмәткәрне) сатып алуны аңлату өчен кулланыла, чөнки коммерция структурасына караган хезмәткәрне сатып алуны аңлату өчен Коммерциячел сатып алу терминын куллану гадәктә кергән.

Халыкара эш тәҗрибәсенә ясалган анализ күрсәткәнчә, бүгенге көндә ришвәтне алу һәм бирү өчен генә түгел, ә ришвәтне вәгъдә һәм тәкъдим иткән, шулай ук ришвәт бирү турында гозер һәм аны бирергә ризалык өчен дә җинаять җаваплылыгы чаралары кулланыла торган алым киң таралган. Тиешле нигезләмәләр "коррупциягә каршы конвенцияләр"дә һәм берничә чит илнең илкүләм законнарында беркетелгән.

Россия Федерациясе өчен 2007 елның 1 фераленнән гамәлгә кергән 1991 елның 27 гыйнварындагы Коррупция өчен җинаять җаваплылыгы турында Европа Советы Конвенциясенең 3 статьясы нигезендә, Россия нинди дә булса гавами вазыйфаи затларның үзләре яисә теләсә кайсы бүтән зат өчен нинди дә булса законсыз өстенлекне турыдан-туры яисә кыеклатып белә торып сорап алуын, яки мондый өстенлекне тәкъдим итүне яки вәгъдә итүне кабул итүен, әлеге вазыйфаи зат үзенең вазыйфаларын гамәлгә ашырганда әлеге гамәлләрне кылсын яисә кылудан саклансын өчен, җинаятьчел хокук бозу сыйфатында тану йөкләмәсен үз өстенә алган.

Коррупциягә каршы көрәш өлкәсендә концептуаль проблемаларны хәл итүгә юнәлдерелгән үзгәрешләр "Коррупциягә каршы көрәш өлкәсендә дәүләт идарәсен камилләштерүгә бәйле рәвештә Россия Федерациясе Җинаять кодексына һәм Административ хокук бозулар турында Россия Федерациясе кодексына үзгәрешләр кертү хакында" 2011 елның 4 маендагы 97-ФЗ номерлы федераль закон (алга таба – 97-ФЗ номерлы федераль закон) белән Россия Федерациясе Җинаять кодексына һәм Административ хокук бозулар турында Россия Федерациясе кодексына үзгәрешләр кертелде.

Россия Федерациясе Җинаять кодексына (алга таба – РФ ҖК) кертелгән, 2011 елның 17 маенда гамәлгә кергән үзгәрешләр күздә тотканча, коммерциячел сатып алу, ришвәт бирү, ришвәт алу һәм ришвәтчелек эшендә арадашчылык итү өчен коммерциячел сатып алу яисә ришвәт суммасының 100гә тапкырланган күләменә кадәр, ләкин 500 миллион сумнан артык булмаган дәрәҗәдә штрафлар билгеләнә, бу исә коррупциячел юнәлешле җинаять өчен төп санкция төре булып тора.

РФ ҖК яңа "Ришвәтчелеккә арадашчылык итү" 291.1 статьясы кертелде. Ришвәтне турыдан-туры тапшырудан тыш, арадашчылык итү ришвәт бирүче һәм (яки) ришвәт алучы белән ике арада килешенгәнлеккә ирешүгә ярдәм итүдән яисә мондый килешүне тормышка ашырудан гыйбарәт булырга мөмкин.

РФ ҖК 291.1 ст. 5 өлешендә ришвәтчелеккә арадашчылык итүне вәгъдә яисә тәкъдим иткән өчен җаваплылык билгеләнгән. РФ ҖК 291.1 статьясындагы бишенче һәм беренче өлешләрдә каралган санкцияләр күрсәткәнчә, ришвәтне вәгъдә итү яисә ришвәтчелеккә арадашчылык итүне тәкъдим итү законнарда арадашчылыкның үзенә караганда аеруча куркыныч буларак таныла.

Әгәр мондый гамәл кылу (гамәл кылмау) вазыйфаи затның хезмәт вәкаләтләренә кергән очракта яисә ул вазыйфасы буенча мондый гамәл кылуга (гамәл кылмауга) ярдәм күрсәтү мөмкинлеге булган очракта, вазыйфаи затның шәхсән үзе, чит ил вазыйфаи затының яисә гавами халыкара оешмасының вазыйфаи затының яки арадашчы аркылы ришвәт бирүче яисә ул тәкъдим итә торган затлар файдасына гамәл кылу (гамәл кылмау) өчен акча, кыйммәтле кәгазьләр, бүтән төрле мөлкәт яисә мөлкәти характердагы байлыклар кебек ришвәт алуы өчен, шулай ук гомуми яклау яки хезмәт урыны буенча ирек куючылык өчен, –

2. Вазыйфаи затның, чит ил вазыйфаи затының яки гавами халыкара оешмасы вазыфаи затының шактый күләмдә ришвәт алуы, –

3. Вазыйфаи затның, чит ил вазыйфаи затының яки гавами халыкара оешмасы вазыфаи затының законсыз гамәл кылган (гамәл кылмаган) өчен ришвәт алуы, –

4. Әлеге статьяның беренче-өченче өлешләрендә каралган, Россия Федерациясе дәүләт вазыйфасын яисә Россия Федерациясе субъекты дәүләт вазыйфасын биләүче зат, шулай ук җирле үзидарә органы башлыгы тарафыннан кылынган гамәлләр, –

5. Әлеге статьяның беренче, өченче, дүртенче өлешләрендә каралган гамәлләр, әгәр алар:

а) бер төркем затлар тарафыннан алдан килешеп яисә оешкан җинаятьчел төркем тарафыннан кылынган булса;

б) ришвәт таләп итеп кылынган булса;
в) зур күләмдә кылынган булса, –

6. Әлеге статьяның бишенче өлешендәге беренче, өченче, дүртенче өлешләрдә һәм "а" һәм "б" пунктларда каралган, аеруча зур күләмдә кылынган гамәлләр, –

Искәрмәләр: 1. Бу Кодексның әлеге статьясында, 291 һәм 291.1 статьяларында ришвәтнең шактый күләме дигәндә суммасы, хакы егерме биш мең сумнан артып китә торган акча, кыйммәтле кәгазьләр, башка төрле мөлкәт, мөлкәти холыклы хезмәт күрсәтүләр, башка төрле мөлкәти хокуклар, зур күләмдәге ришвәт дигәндә – суммасы, бәясе йөз илле мең сумнан артып китә торган, аеруча зур күләмдәге ришвәт дигәндә – бер миллион сумнан артып китә торган акча, хак аңлашыла.