"Эчә башладым, тормышым җимерелде - мин кемгә кирәк?"
Картлар йорты дигәч, балалары янына сыймаган, артык кашыкка әйләнгән карт-карчыклар күз алдына килә. Мамадыш районының Шәдче авылында урнашкан картлар йортын үзгә урын дип алдан кисәтеп куйсалар да, барып күргәч, фикерләр, чыннан да, үзгәреп кайтты. Беркая да барыр урыны булмаган кешеләр җыелган бирегә. Аерым түтәл үстерәләр Өлкәннәр мондый урынга килеп эләккәч,...
Картлар йорты дигәч, балалары янына сыймаган, артык кашыкка әйләнгән карт-карчыклар күз алдына килә. Мамадыш районының Шәдче авылында урнашкан картлар йортын үзгә урын дип алдан кисәтеп куйсалар да, барып күргәч, фикерләр, чыннан да, үзгәреп кайтты. Беркая да барыр урыны булмаган кешеләр җыелган бирегә.
Аерым түтәл үстерәләр
Өлкәннәр мондый урынга килеп эләккәч, гадәттә, аларның балаларын, якыннарын гаеплиләр. Тик мәсьәләнең икенче ягы да бар. Кылган гамәлләр өчен иртәме-соңмы җавап тотарга туры килә. Яхшылык эшләсәң дә, яманлык кылсаң да, үзеңә кире кайта, диләр. Биредәгеләр үз язмышы белән килешеп яшәргә күнеккән, кирегә юлның булмавын аңлый. Күбесенең бәхетсезлеге аракы белән дуслашкач башлана. Әнә шул бәла гомерләре буена кара сакал кебек арттан калмый ияреп килә. Менә шундый чарасыз калган кешеләрне җыйган картлар йорты. Берникадәр тулай торакны да, шифаханәне дә хәтерләтә ул.
Бүген биредә яшәүчеләрнең язмышын бер йодрыкка туплап яшәүче хезмәткәрләр, аларның җитәкчелеге бар. 58 яшәүчегә 40тан артык кеше хезмәт күрсәтә. Шушы көннәрдә тагын 15 кешене кабул итәчәкләр. "Элек бу бинада хастаханә булган. 2011 елда ул капиталь ремонтка ябыла. 2014 елда Мамадыш районының махсус интернат-йорты буларак ачыла. Шул чакта бирегә төрмәдән иреккә чыгып, торыр урыннары булмаган кешеләрне җыйныйлар. 2016 елның ноябреннән бу оешма картлар йорты буларак эшли башлый. Өлкән яшьтәге хатын-кызлар, ир-атлар, I-II төркем инвалид булган кешеләр урнаша ала. Бүген биредә 12 хатын-кыз, 46 ир-ат яши. Дүрт тапкыр ашатабыз. Хезмәт, дәвалау физкультурасы буенча да махсус хезмәткәрләр бар. Интернат-йортта китапханә дә урнашкан", - дип сөйли Мамадыш картлар йорты директоры Артур Горбунов.
Интернат-йортта яшәүчеләр өчен барлык шартларны тудырырга тырышканнар. Душ бүлмәләре, мунча - барысы да бар. Чисталык, бар җирдә гөлләр чәчәк аткан. Төрле ял чаралары да уздырыла. Тирә-яктагы авыллардан килеп концерт куеп китүчеләр дә күп. Теләгәннәр хуҗалык эше белән дә шөгыльләнә ала: кышын кар көриләр, җәен бакчада-теплицада эшлиләр. "Бөтен кешегә дә авыр эш каралмаган, араларында йөри алмаучылары, коляскада хәрәкәт итүчеләре дә бар", - дип сөйли директор. Көз көне биредә яшәүчеләр 50 төп карлыган үсентесе утырткан, бакча, кура җиләге күчергәннәр. Ашаган яшелчәнең яртысын үзләре үстерә. "Төрле кеше бар. Арада эшкә кушылмаганнары да, шул ук вакытта үз кишәрлекләрен ясап, үзләре утыртып, үзе өчен түтәл ясап, яшелчә үстереп йөрүчеләре дә бар", - дип сөйли Артур Петрович.
Өйгә кайтасым килә
Интернат-йортта бер кешелек тә, өч кешелек тә бүлмәләр бар. Дуслаша алмыйлар икән, башкачарак урнаштыру җаен эзлиләр. Тамара апа бер кешелек бүлмәдә яши. Торган җирен бәйләп эшләнгән вазалар, салфеткалар, кәгазьдән ясалган оригамилар белән тутырган. Монда әле Тамара апа эшләгәннәрнең бер өлеше генә, күбесен китапханәдәге күргәзмәдә күрерсез, диләр. Тамара апаның биредәге тормышы җайга салынган кебек тоелса да, аның барыбер өенә кайтасы килә икән. Өй дигәне - Минзәләдәге картлар йорты. "Монда килгәнгә өч ел була инде. Нишләп мине Минзәләдән күчерделәр икән? Өемә кайтасым килә, - дип уфтана ул. - Бөтен тормышым шунда узды. Шунда пионерга алдылар. Күз алдында агачлар үсте. Монда мин беркем түгел. Ә Минзәләдә чакта, такси яллап, әле ерак туганнарга, әле оныгым янына, әле әти-әни янына зиратка барып килә идем".
Ә кайтып керергә Минзәләдә беркеме дә юк аның. "Кызым үлде, улым Красноярск якларында яши. Кызымның оныгы бар. Аларның - үз тормышы", - дип сөйли Тамара Неклюдова. Кулына күптәнге рәсемнәрне алып, элеккеге тормышына әйләнеп кайта ул. Яшь чагында эретеп ябыштыручыга укыган. Төзелештә дә эшли, кирпеч заводында да тир түгә. Ә энесе төп йортны сатып җибәргәч, Тамара апа картлар йортына килеп эләгә.
Башка эчәсем килми
"Артка таба борылып та карыйсым килми. Инсульт, инфаркт кичердем. Монда ашаталар-эчертәләр, киендерәләр. Авылда мичкә ягу да - җәфа бит хәзер". Лидия Исаева, гарипләнеп калган кулларын селки-селки, элек күргәннәрен искә ала. Мамадыш районындагы Соколка авылыннан килгән ул. Эчкән, шуның аркасында төрмәгә эләккән. Аннары картлар йортында яши башлый.
- Беренче иремнән балам булмады. Кияүгә чыкканчы, бер мәртәбә аборт ясаткан идем инде. Икенче иремне үтерделәр. Балалар булмады, эчә башладым, тормышым бөтенләй җимерелде, - дип искә ала ул. - Авылда яшәү авыр. Мичкә ягарга, утын әзерләргә кирәк. Хәлем юк. Кан басымым уйный. Мин кемгә кирәк?
- Сазлыктан кем тартып чыгарды?
- Сорокина. Сорокина Светлана Владимировна. Ул районның социаль яклау идарәсеннән. Рәхмәт, ул айнытты, бирегә урнаштырды. Рәхмәт, биредә ашаталар, юындыралар, киендерәләр, бөтен нәрсә әзер. Артка борылып карыйсым да килми.
Артка борылып карар өчен туганнар кирәк. Әнә Рафаэль абыйны туганнары алырга килгән, ул безнең күз алдында, елмаеп, бер атнага кунакка китеп барды. Биредә яшәүчеләр янына хәл белергә килүче туганнар шактый икән. Директор Артур Горбунов әйтүенчә, күбесе - ерак туганнар, биредә яшәүчеләрнең гаиләсе белән арасы өзелгән.
Башка барыр җирләре юк
Интернат-йортка кереме булган өлкәннәр тупланган. Аларның пенсия өлешеннән 25 проценты гына үз кулларына тапшырыла. Бу акчага кибеттән кирәк-ярак алырга мөмкин. Тик араларында шул акчага хәмер алучылар бар икән. Авыл кешеләре дә картлар йортында яшәүчеләрнең исереп йөрүләреннән зарланды. Урамга чыккач, алар кибеткә керә, аннан туры гына интернат-йортка әйләнеп кайтмаучылар, авыл урамында йөрүчеләр дә бар, диләр. Янәшәдә терәлеп үк диярлек урнашкан мәктәпне дә исәпкә алсак, чыннан да куркыныч булып китә. Урамда буталып йөрүчеләрне кем кызгансын? Картлар йорты белән төзелгән килешүдә исә тәртип мәсьәләсенә аерым игътибар бирелә. Тәртип бозучылар белән араны өзәргә мөмкиннәр. Алда ни көтәсен күз алдына китерү дә куркыныч.
Күпләр әнә шуны уйлап яши. Мондагы шартлардан соң беркем дә кабат элеккеге тормышка кайтуны теләми. Кемнәрдер картлар йорты фойесында бильярд уйный, уйный алмаганнар аларны күзәтә, телевизор карый, китап укый. Шәдчедәге картлар йорты китапханәсенә без дә китаплар алып барырга вәгъдә бирдек. Кышкы озын кичләрдә биредә күбесе китап уку белән мавыга икән. Арада кул эшләре белән шөгыльләнүче ир-атлар да бар. Әнә Алексей бәйләгән оекбашларны хәтта хатын-кызларга өлге итеп күрсәтәләр. Ә Артур төгәллеге белән аерылып тора. 28 яшьлек егетнең бу йортка ничек килеп эләгүе хакында аерым язарбыз әле.
...Картлар йорты территориясе шактый зур. Ул койма белән әйләндереп алынган, ишек бикле. Сак куелган. "Директор кешене тыңламыйча калмыйлар. Тыңламаганнар белән сөйләшүләр алып барабыз. Аларның бездән башка барыр җире дә юк. Бездә яшәүчеләрнең күбесе ялгыз. Кунаклар килсә, ял бүлмәсе каралган. Рөхсәт алып, туганнары кунакка алып китәргә, китереп куярга мөмкин. Кунакта да озак тора алмыйлар алар. Күбесенә табиб ярдәме кирәк. Өч шәфкать туташы тәүлек буе эшләп тора. Олы яшьтә булгач, авыручылар күп. Мамадышка, Алабугага, Казанга йә томография, йә УЗИ ясатырга алып барырга кирәк. Күзләре күрмәүчеләргә операция дә ясаттык", - дип сөйли директор.
- Картлар йортыннан гаиләгә кайту очраклары булмадымы? Хәзер бит махсус шундый программа эшләп килә.
- Алырга теләүчеләр булды. Сөйләшүләр булды. Тик бездән китәргә теләүчеләр генә булмады. Алар монда үзләрен генә көйләп, үз җайларына яшәп өйрәнгән инде.
Рәсимә ГАЛИЕВА
Ватаным Татарстан
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Нет комментариев